El lleonés llucha pola sobrevivencia

La llingua lleonesa cuenta malpenes con un ruin reconocimientu oficial que nun-y garantiza la pervivencia. Ye la sociedá civil la que tuvo que organizase pa promocionala y protexela col sofitu de delles organizaciones públiques.

El lleonés o llingua lleonesa ye la más esconocida de toes les variantes del tueru asturlleonés, polo menos no tocante a les sos hermanes, el mirandés, qu'esfuta d'un estatus oficial na fastera de Portugal onde se fala y l'asturianu enxertáu fuentemente na sociedá y metíu anguaño nuna llucha abierta pola cooficialidá. Sicasí, el lleonés esiste y llucha pola so sobrevivencia. Heriede directa de la llingua falada nel antiguu Reinu de Lleón durante la Edá Media, la situación del lleonés n'actualidá ye d'aprovecimientu total. D'esti xeitu, nun había reconocimientu dengún hasta la reforma del Estatutu d'Autonomía del añu 2007, que-y reconoz la esistencia y la necesidá de proteición, anque la voluntá normalizadora del Gobiernu autonómicu, con sé'n Valladolid, nun foi más que una declaración d'intenciones. Nun habiendo estudios fiables, pue dicise que falen actualmente el lleonés unes 50.000 persones aprosimao, una cifra que vien a ser malpenes el 10 per cientu de los falantes totales d'asturlleonés y que rellacionao cola población total de la Comunidá castellana y lleonesa, representa un dos por cientu xustu. Otres 100.000 persones tendríen capacidá pa entender la llingua. El lleonés fálase na provincia de Lleón y nes zones occidentales de Zamora i noroccidentales de Salamanca.

Escosa cásique de tola cadarma básica pa asegurar el futuru d'una llingua, como una tradición lliteraria importante o'l sostén d'una población de pesu, el lleonés pervive gracies al sofitu d'instituciones culturales de defensa de la llingua. Les señeres son El Fueyu en Lleón, Furmientu en Zamora, La Barda en Salamanca y El Toralín n'El Bierzu, comarca na que aparte de lleonés y castellán tamién se fala'l gallegu. Tamién delles instituciones presten sofitu, sobre tou na provincia de Lleón, onde la Diputación y l'Ayuntamientu capitalín ufren programes d'ayuda, especialmente no tocante a la organización de cursos d'apendizax d'adultos.

Del ceru al infinitu

Pese al ruin reconocimentu del lleonés na reforma estatutaria, esti fechu ye considerau como un reblagu "del ceru al infinitu" por Abel Pardo, secretariu xeneral del Conceyu Xoven (xuventúes de la Unión del Pueblu Lleonés) y conceyal d'Educación, Nueves Teunoloxíes y Cultura Lleonesa del Ayuntamientu de Lleón, una de les instutuciones más actives no que se refier al reconocimientu d'esta llingua. L'Ayuntamientu de Lleón ye "la punta de llanza" del reconocimientu de la llingua, afita'l conceyal, qu'aseñala tamién qu'el Conceyu organiza cursos de llengua p'adultos a los que asisten un centenar d'alumnos. Tamién ye n'esta ciudá onde hai más posibilidaes d'adeprender el lleonés nes escueles, ya que son siete los colexos que lu enseñen "anque fora del horariu escolar". Deprender l'idioma autóctonu ye tamién posible n'otres llocalidaes lleoneses, gracies al sofitu de la Diputación de Lleón, que tien reconocío a l'asociación El Fueyu como "interlocutor válidu pa la ensiñanza del lleonés". Héctor Villazala ye'l presidente d'esta asociación que ñaz nel añu 2000 "ensin finalidaes polítiques y col oxetivu de trabayar pola recuperación de la llingua". N'esta asociación trabáyase anguañu en tres finxos principales: la docencia y l'enseñu d'adultos , la investigacion y documentación y la reivindicación de la llingua énte instancies públiques y privaes. Villazala ye de la opinión que l'actual estáu de la llingua ye consecuencia de que "naide capitalizare el fechu de defender la propia llingua" y recuerda que anque ya nel añu 1906 Ramón Menéndez Pidal faló d'esta variante na so obra El dialecto leonés, namás la UNESCO reconocía la so esistencia y asina y too p'asitiala como llingua en pelligru d'esapaecer.

¿Llingua o variante?

Otru aspeutu q'hai que tener en cuenta ye la consideración del lleonés como llingua diferenciada del asturianu. Si bien l'académicu Xosé Antón González-Riaño considera que "too ye la mesma llingua, anque con diferentes denomaciones", pal lleonés y doctor en filoloxía Raúl Sánchez Prieto "trátase de llingües diferentes, anque del mesmu tueru llingüísticu". Sánchez Prieto que defende un estándar específicu pal lleonés ye del paecer que la normativa asturiana, avalada pola Academia de la Llingua Asturiana, "nun val pal lleonés". En tou casu, Raúl Sánchez Prieto considera que pasín a pasu "principia a construíse un estándar dende'l momentu que la xente qu'emplega el lleonés lo faiga escribiendo d'una manera determinada y qu'esta xera ye necesario pa "evitar que'l lleonés muerra" ya que ayudaría a facer "consciencia llingüística".

Una doble llucha

La defensa de la llingua lleonesa va lligada a la defensa de la identidá, qu'anguañu pasa pola reivindicación d'una Comunidá Autónoma propia pa les tres provincies que constituyen el llamáu País Lleonés, ye dicir, Lleón, Zamora y Salamanca. Actualmente, les Cortes de Castiella y Lleón cuenten con mayoría absoluta del PP, con 48 escaños, mientres que'l PSOE tien 33 escaños y la Unión del Pueblu Lleonés 2, que per otru lláu tan expedientaos. Esti partíu, defensor d'una autonomía separada, ya plantegó, ensin éxitu, la posible cooficialidá del lleonés nes tres provincies. Magar de la situación política contraria a la partición de la actual autonomía y gafa col futuru del lleonés, Abel Pardo considera que l'oxetivu pasa cenciellamente pol fechu de que se cumpla la Declaración Universal de los Drechos Llingüísticos. Polo de so, Villazala créi que la situación granible diba ser la de "cooficialidá, anque n'esti momentu ye dificil de cumplir.
Polo Menos el presidente d'El Fueyu felicítase porque "al entamu de los años noventa a esta llingua nun-y daben más de cinco años de vida y agora tenemos nenos y adultos que l'adeprenden con un xorrecimientu exponencial". El futuru del lleonés nun ye tea asegurao, pero tampoco ta encanllao.

Enllaces:

Informe sobre l'estándar de la llingua lleonesa

Fonte: Avui.cat